Yêu cầu Tòa án hạn chế quyền của cha, mẹ đối với con chưa thành niên
Vợ chồng em gái tôi ly hôn, hai người có với nhau một con chung năm nay 12 tuổi. Mẹ của cháu định cư ở nước ngoài, nên bố mẹ cháu thỏa thuận cháu ở với bố.
Bố của cháu tổ chức ghi số đề. Để tránh hậu quả khi bị phát hiện, bố cháu đã bắt cháu hàng ngày phải trực tiếp giao phơi đề và tiền cho chủ.
Mọi người can ngăn, nhưng bố cháu cho rằng đó là cách duy nhất để hai bố con duy trì cuộc sống.
Thực sự tôi rất lo lắng nhưng không biết phải làm thế nào. Nếu báo công an thì lại lo sợ cháu bị đưa vào trường giáo dưỡng. Tôi cũng có ý đề nghị nuôi cháu, nhưng bố cháu nhất quyết không chịu.
Liệu tôi có thể nhờ chính quyền địa phương can thiệp để bố cháu không bắt cháu làm những việc nguy hiểm như vậy được không?
Trả lời:
Điều 69 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 quy định về nghĩa vụ và quyền của cha mẹ bao gồm:
“1. Thương yêu con, tôn trọng ý kiến của con; chăm lo việc học tập, giáo dục để con phát triển lành mạnh về thể chất, trí tuệ, đạo đức, trở thành người con hiếu thảo của gia đình, công dân có ích cho xã hội.
2. Trông nom, nuôi dưỡng, chăm sóc, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình.
3. Giám hộ hoặc đại diện theo quy định của Bộ luật dân sự cho con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự.
4. Không được phân biệt đối xử với con trên cơ sở giới hoặc theo tình trạng hôn nhân của cha mẹ; không được lạm dụng sức lao động của con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động; không được xúi giục, ép buộc con làm việc trái pháp luật, trái đạo đức xã hội”.
Bố của cháu tổ chức đánh bạc bằng cách ghi số đề, đồng thời bắt cháu tham gia là hành vi vi phạm pháp luật. Tùy theo tính chất, mức độ hành vi và hậu quả xảy ra mà người này có thể bị xử lý vi phạm hành chính hoặc hình sự. Đồng thời, bố của cháu cũng đã có hành vi xúi giục, ép buộc con làm việc trái pháp luật.
Đó là một trong những trường hợp bố, mẹ bị hạn chế quyền nuôi con theo khoản 1 Điều 85 của Luật này. Đó là:
“a) Bị kết án về một trong các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, danh dự của con với lỗi cố ý hoặc có hành vi vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con;
b) Phá tán tài sản của con;
c) Có lối sống đồi trụy;
d) Xúi giục, ép buộc con làm những việc trái pháp luật, trái đạo đức xã hội”.
Theo khoản 2 của Điều này, “căn cứ vào từng trường hợp cụ thể, Tòa án có thể tự mình hoặc theo yêu cầu của cá nhân, cơ quan, tổ chức quy định tại Điều 86 của Luật này ra quyết định không cho cha, mẹ trông nom, chăm sóc, giáo dục con, quản lý tài sản riêng của con hoặc đại diện theo pháp luật cho con trong thời hạn từ 01 năm đến 05 năm. Tòa án có thể xem xét việc rút ngắn thời hạn này”.
Hậu quả pháp lý của việc cha, mẹ bị hạn chế quyền đối với con chưa thành niên được quy định tại Điều 87 của Luật này. Cụ thể:
“1. Trong trường hợp cha hoặc mẹ bị Tòa án hạn chế quyền đối với con chưa thành niên thì người kia thực hiện quyền trông nom, nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục con, quản lý tài sản riêng của con và đại diện theo pháp luật cho con.
2. Việc trông nom, chăm sóc, giáo dục con và quản lý tài sản riêng của con chưa thành niên được giao cho người giám hộ theo quy định của Bộ luật dân sự và Luật này trong các trường hợp sau đây:
a) Cha và mẹ đều bị Tòa án hạn chế quyền đối với con chưa thành niên;
b) Một bên cha, mẹ không bị hạn chế quyền đối với con chưa thành niên nhưng không đủ điều kiện để thực hiện quyền, nghĩa vụ đối với con;
c) Một bên cha, mẹ bị hạn chế quyền đối với con chưa thành niên và chưa xác định được bên cha, mẹ còn lại của con chưa thành niên.
3. Cha, mẹ đã bị Tòa án hạn chế quyền đối với con chưa thành niên vẫn phải thực hiện nghĩa vụ cấp dưỡng cho con”.
Có thể thấy, nếu bố của cháu xúi giục, ép buộc con làm những việc trái pháp luật, trái đạo đức xã hội và bị Tòa án hạn chế quyền đối với con chưa thành niên thì mẹ cháu sẽ thực hiện quyền trông nom, nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục con, quản lý tài sản riêng của con và đại diện theo pháp luật cho con.
Trường hợp mẹ của cháu không bị hạn chế quyền đối với con chưa thành niên, nhưng vì đang ở nước ngoài nên không đủ điều kiện để thực hiện quyền, nghĩa vụ đối với con, việc trông nom, chăm sóc, giáo dục và quản lý tài sản riêng của cháu được giao cho người giám hộ.
Để giải quyết vấn đề của cháu, trước hết, cần yêu cầu Tòa án hạn chế quyền của bố cháu đối với con.
Điều 86 của Luật này quy định người có quyền yêu cầu Tòa án hạn chế quyền của cha, mẹ đối với con chưa thành niên bao gồm:
“1. Cha, mẹ, người giám hộ của con chưa thành niên, theo quy định của pháp luật về tố tụng dân sự, có quyền yêu cầu Tòa án hạn chế quyền của cha, mẹ đối với con chưa thành niên.
2. Cá nhân, cơ quan, tổ chức sau đây, theo quy định của pháp luật về tố tụng dân sự, có quyền yêu cầu Tòa án hạn chế quyền của cha, mẹ đối với con chưa thành niên:
a) Người thân thích;
b) Cơ quan quản lý nhà nước về gia đình;
c) Cơ quan quản lý nhà nước về trẻ em;
d) Hội liên hiệp phụ nữ.
3. Cá nhân, cơ quan, tổ chức khác khi phát hiện cha, mẹ có hành vi vi phạm quy định tại khoản 1 Điều 85 của Luật này có quyền đề nghị cơ quan, tổ chức quy định tại các điểm b, c và d khoản 2 Điều này yêu cầu Tòa án hạn chế quyền của cha, mẹ đối với con chưa thành niên”.
Người thân thích là người có quan hệ hôn nhân, nuôi dưỡng, người có cùng dòng máu về trực hệ và người có họ trong phạm vi ba đời. Chính vì vậy, với tư cách là người thân thích của cháu, bạn có quyền yêu cầu Tòa án chế quyền của bố cháu.
Thêm nữa, vì mẹ cháu không có điều kiện chăm sóc, giáo dục con và có yêu cầu người giám hộ, việc chăm sóc, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của cháu được giao cho người giám hộ.
Người giám hộ đương nhiên của người chưa thành niên trong trường hợp này, theo quy định tại Điều 52 Bộ luật Dân sự năm 2015, được xác định theo thứ tự sau đây:
“1. Anh ruột là anh cả hoặc chị ruột là chị cả là người giám hộ; nếu anh cả hoặc chị cả không có đủ điều kiện làm người giám hộ thì anh ruột hoặc chị ruột tiếp theo là người giám hộ, trừ trường hợp có thỏa thuận anh ruột hoặc chị ruột khác làm người giám hộ;
2. Trường hợp không có người giám hộ quy định tại khoản 1 Điều này thì ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại là người giám hộ hoặc những người này thỏa thuận cử một hoặc một số người trong số họ làm người giám hộ;
3. Trường hợp không có người giám hộ quy định tại khoản 1 và khoản 2 Điều này thì bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột hoặc dì ruột là người giám hộ”.
Nếu không phải là người giám hộ đương nhiên của cháu, nếu đáp ứng điều kiện của người giám hộ theo quy định của pháp luật, được Ủy ban nhân dân cấp xã cử, được Tòa án chỉ định, bạn cũng có thể trở thành người giám hộ cho cháu.
